Thời lượng đọc: 7 phút
“Thôi đừng bắt người khác phải biết, phải nhớ anh, họ còn bao nhiêu thứ khác phải mang vác trong đời họ. Nếu lỡ có viết hãy lo đốt hết trước ngày anh chết.”
Ngày chập chững bước vào nghề viết, mình đã từng vì tò mò với hai câu này mà gửi yêu cầu kết bạn và inbox thẳng nhà văn Đoàn Minh Phượng để hỏi tại sao cô viết như vậy.
Kết quả, cô đọc tin nhắn, chấp nhận kết bạn nhưng không trả lời.
Có lẽ cô thừa biết chẳng lời giải thích nào tốt hơn tự mình trải nghiệm tận cùng việc “bắt người khác phải biết, phải nhớ” tới mình khi viết. 3 năm sau, mình đã phần nào nhận ra việc viết để gây ấn tượng, uy tín, tạo doanh thu hay bất cứ mục đích nào khác ngoài “được viết” đều là một nỗ lực vô nghĩa.
Tôi viết vì để được viết. Đơn giản như thế.
Còn khi tôi đã đặt một mục đích cho viết bên ngoài viết, thì tôi đã ngừng viết ngay từ khi đặt bút.
—
Cho nên khi nhận dạy viết 1:1 trở lại sau những ngày không-làm-gì-cả, mình chọn một lối đi ngược.
Trước, mọi người hay đến với mình để học viết với một mục đích đằng sau.
Tôi muốn kiếm tiền từ viết.
Tôi muốn xây dựng thương hiệu cá nhân.
Tôi giỏi cái này, giờ muốn viết hay để có khách.
…nên tôi đi học kỹ thuật viết sao cho ấn tượng, để mà ra đơn
…rồi về nhà bắt mình ngồi xuống, cố tìm cảm hứng để viết. Trong khi lẽ ra phải đi theo chiều ngược lại: tôi có một cảm hứng và tôi cần viết ra.
Và mình cũng chiều theo cái muốn của họ, tận tình tiết lộ mọi kỹ thuật, giao bài tập và chữa hằng ngày, nhưng cái họ viết ra vẫn cứ nông nông, sao sao, đọc mãi chưa “chạm”, chưa “đã”.
Tới một thời điểm, ai nhờ mình cũng không muốn nhận, vì nghĩ mình chỉ viết được chứ không bao giờ dạy người ta viết được.
Mình đi sai từ bản chất.
Mình giống một bác sĩ, mà khi bệnh nhân đau ruột thừa đến và bảo “tôi bị đau bụng, cho tôi thuốc giảm đau” thì thay vì phẫu thuật cắt ruột thừa, mình lại cho họ uống thuốc giảm đau như ý họ.
Giờ mình đi ngược lại. Chậm thôi. Từ gốc.
Dành hẳn 2 buổi đầu tiên để mở dòng cảm hứng cho học viên. Mình đặt câu hỏi, học viên trả lời. Buổi học, nhưng mình không dạy, mà họ nói là chính. Mình chỉ đưa câu hỏi, lắng nghe và ghi chép. Bởi mình tin ai cũng có 1 câu chuyện, nên những câu hỏi của mình bằng cách nào đó luôn gọi ra những ngóc ngách trong họ chưa được gọi tên.
Và chỉ khi họ chạm tới, khơi được mạch nguồn bên trong ấy, khi họ thấy trời ơi tôi có quá nhiều điều để viết về và gọi tên đc điều đó, thì mình mới rón rén đưa cho họ một vài kỹ thuật, gợi ý chút quy trình, tí tẹo thủ pháp.
Cũng như cho đứa trẻ chơi với những khối gỗ chứ không đưa cho chúng cả mô hình siêu nhân hay cô búp bê mỹ miều. Bắt đầu chậm và đơn giản, để cho họ khoảng lặng để chơi tự do với nó.
—
Và tới khi mọi thứ đã sẵn sàng, mình mới cùng họ mô phỏng một trải nghiệm viết bài thô sơ nhất.
Đi từ một trải nghiệm tới tư duy, suy ngẫm về nó. Rồi ghi chép tất cả lại để thu thập chất liệu. Sau đó ngồi xuống xác định thông điệp bài viết, lên dàn bài, từ các ý chính tới luận điểm và ví dụ.
Bắt tay vào viết, sửa, rồi lại sửa, tới khi khối suy ngẫm ban đầu đã được đẽo gọt thành hình một bài viết.
Và cái cảm giác “hoàn thành” khi học viên đọc lại bài viết cuối cùng như ngắm nghía lại tác phẩm mình vừa điêu khắc ra.
Có những góc cạnh còn thô sơ, có những đường nét chưa mịn mượt, nhưng họ đăng với một sự háo hức và hồ hởi. Bởi ít nhất lần đầu tiên, những độ sâu mà họ đã sống, được thể hiện lên mặt chữ. Thường khi đó tương tác ít hay nhiều, ra đơn hay không, họ quên mất mục đích lúc đầu đến gặp mình. Đơn giản vì họ đã hưởng trọn niềm vui thực sự của việc viết. Phía bên này, mình cũng thở phào.
Với cả cô và trò, thế là đủ.
Cũng như người bệnh nhân đau ruột thừa được phẫu thuật xong, họ nhẹ nhõm và không còn cần tới viên thuốc giảm đau nào nữa.
Và như mình biết chắc, mọi kết quả về doanh số hay danh tiếng đều sẽ theo sau họ một cách tự nhiên. Có thể chậm, có thể nhanh. Nhưng chúng sẽ luôn đến vừa đủ, chân thật, và tương đồng với những độ sâu mà họ có.
Cái gì tự nhiên và giản dị thì sẽ luôn bền.
