Mỗi ngày, tôi đều nói chuyện với những người cha, người mẹ không muốn quát mắng con mình thêm nữa. Họ hiểu rằng việc quát mắng sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới con mình. Họ biết rằng những lời họ nói ra ảnh hưởng tới sự phát triển của đứa trẻ và mối quan hệ giữa họ và con. Họ muốn làm tốt hơn, muốn nuôi dưỡng một mối quan hệ lành mạnh, tích cực và gần gũi với con mình.
Thế là, họ đưa ra những tuyên bố hùng hồn và thề rằng sẽ không bao giờ quát mắng con nữa. Sẽ làm tốt hơn vào ngày mai. Họ tưởng tượng ra mình sẽ tỉnh dậy trong trạng thái hoàn toàn khác và đơn giản là không mắng con nữa, thế thôi.
Và nhiều người trong số họ sẽ dừng quát mắng như những gì họ hứa – ít nhất là trong một khoảng thời gian ngắn. Họ dùng tất cả những chiến lược mà họ đã học. Họ hít thở sâu. Họ tự nhắc mình những câu nhắc nhở trong đầu. Họ thực hành những bài tập quay về với hiện tại. Họ cố gắng đồng cảm với con.
Họ cố gắng, và cố gắng, và cố gắng trở thành những người cha, người mẹ mà họ muốn trở thành. Nhưng như một lẽ dĩ nhiên, một chuyện gì đó nảy sinh. Và một việc khác nữa lại nảy sinh. Và một việc khác nữa. Họ cố kiềm chế. Họ cố kiên nhẫn và bình tĩnh. Nhưng cuối cùng, một giọt nước tràn ly. Họ cảm thấy sự giận giữ dâng lên tận đỉnh đầu và như muốn nổ tung. Và họ không thể kiềm chế được nữa.
Thế rồi họ cảm thấy có lỗi với con.
Họ đổ lỗi cho mình, tự trách mình. Họ cảm thấy bẽ bàng. Họ cảm thấy mình thất bại. Họ tin rằng lẽ ra cần phải cố gắng nhiều hơn. Họ tự mắng mình vì thiếu kiểm soát bản thân. Và họ đặt một dấu chấm hỏi to đùng cho mình với tư cách một người làm cha mẹ.
Nhưng tất cả những điều này không phải là chuyện tự kiểm soát bản thân. Có một lý do khiến xu hướng này lặp đi lặp lại ở nhiều cha mẹ. Có một lý do khiến việc quát mắng chẳng dễ “cai” như chúng ta tưởng. Thực ra là một vài lý do. Và chẳng có lý do nào trong số đó liên quan đến việc bạn có thể tự kiểm soát bản thân tới đâu, bạn dạy con tốt như thế nào, con bạn cư xử ra sao hay bạn cố gắng đến đâu.
Dưới đây là 3 lý do (thực sự) giải thích tại sao bạn không thể dừng quát mắng con:
1. Bạn bị căng thẳng quá mức
Sự căng thẳng đẩy mọi thứ khỏi trạng thái cân bằng. Nhiệm vụ của não bộ là xử lý stress và đưa mọi thứ về trạng thái cân bằng ban đầu. Công việc này đòi hỏi rất nhiều năng lượng và nỗ lực. Bạn càng căng thẳng, não bộ càng cần nhiều năng lượng để xử lý. Nếu sự căng thẳng ngày càng tăng, sẽ đến một lúc bạn chẳng còn năng lượng để làm gì khác.
Và khi ấy, não bộ trở nên hoảng sợ. Nó hiểu rằng bạn đang lâm vào tình huống nguy hiểm đến tính mạng và lập tức chuyển sang chế độ bảo vệ.
Vùng vỏ não trước trán (prefrontal cortex) ngừng hoạt động. Hệ viền (limbic system) nắm quyền kiểm soát. Và bạn có biết hệ viền kém nhất việc gì không? Đó là SUY NGHĨ.
Hệ viền không lập kế hoạch, không sắp xếp, không tư duy, không giải quyết vấn đề, không đưa quyết định, không ức chế những xung động hay cân nhắc hậu của của hành vi. Nó chỉ hành động theo bản năng. Đó là nhiệm vụ của nó.
Nhưng bạn có biết bạn cần gì để ngăn mình la mắng con không? Để tự kiểm soát bản thân? Vâng, bạn đoán đúng rồi đấy. Bạn cần lập kế hoạch, sắp xếp, tư duy, giải quyết vấn đề, đưa quyết định, ức chế những xung động và cân nhắc hậu quả của hành vi.
Thế nghĩa là, bạn rõ ràng không thể tự kiểm soát bản thân khi bạn đang bị stress quá mức. Bạn không còn nắm quyền kiểm soát. Và bạn không thể tiếp cận được những chiến lược mà bạn đã học để ngừng la mắng con. Bạn chỉ có thể hành động theo bản năng khi bạn bị căng thẳng quá mức.
Và bạn hành động theo bản năng thật.
2. Bạn có những tổn thương chưa được chữa lành về mức độ gắn bó cảm xúc
Nhiều cha mẹ tin rằng hành vi quát mắng của mình bắt nguồn từ một tình huống cụ thể với con. Họ nổi giận vì con không nghe lời. Họ tức tối vì con đánh chị. Họ cảm thấy không được tôn trọng vì giọng điệu hỗn láo của con. Thế là họ mắng con. Nhưng những gì diễn ra khi ấy chỉ là một phần của câu chuyện mà thôi.
Bởi vì khi ta mắng con, thực ra rất hiếm khi chúng ta đang thực sự phản hồi lại đứa trẻ trước mặt. Thay vào đó, chúng ta đang phản hồi lại với đứa trẻ bên trong mình. Những tình huống với con đã đưa chúng ta từ hiện tại về quá khứ, nhắc chúng ta nhớ về những trải nghiệm khi chúng ta còn bé thơ.
Đôi khi, những ký ức ấy thậm chí không rõ ràng. Chúng ta không thể nhớ ra nhưng não ộ và cơ thể ta thì nhớ. Những tình huống với con khơi gợi cho chúng ta nhớ lại những cảm giác chúng ta từng trải nghiệm. Chúng ta trải qua những cảm xúc tương tự, những cảm giác tương tự và suy nghĩ tương tự như khi ta còn bé.
Cơ thể chúng ta nhớ rằng: khi ta còn bé và ta cảm thấy như bây giờ, đó là lúc ta có những nhu cầu không được đáp ứng. Không ai lắng nghe ta. Không ai trân trọng ta. Không ai vỗ về ta. Không ai để ý đến ta. Đây là những tổn thương về sự gắn bó cảm xúc. Những tổn thương này hình thành nên cách ta nhìn nhận về chính mình, cách ta nhìn nhận người khác và thế giới. Chúng tạo nên những niềm tin của ta về mọi thứ xung quanh.
Nếu những tổn thương không được chữa lành, ta sẽ tiếp tục mang theo nó khi làm cha mẹ. Những tổn thương ấy tạo nên cách ta định nghĩa những tình huống với con: cách ta hiểu, cảm nhận và phản ứng. Chúng làm sống dậy trong ta cảm giác bất an, nghi ngờ về giá trị của bản thân, đồng thời hình thành thành kiến về ý định và động cơ của người khác.
Những tổn thương này khiến ta phản ứng theo những kiểu nhất định, cả trong quá khứ và hiện tại.
3. Não bộ đang cố gắng bảo vệ bạn (và nó làm rất tốt!)
Nhiệm vụ quan trọng nhất của não bộ là đảm bảo bạn được an toàn và trong tầm kiểm soát. Để giữ mức độ căng thẳng trong tầm kiểm soát, giữ trạng thái cân bằng và đảm bảo bạn có đủ năng lượng và nguồn lực để đối mặt với những mối nguy có thể xảy ra. Não bộ của bạn luôn âm thầm làm việc nhằm đảm bảo sự an toàn của bạn.
Một trong những cách não bộ thực hiện nhiệm vụ này là quan sát môi trường xung quanh để phát hiện dấu hiệu nguy hiểm. Thực ra, não bộ tìm kiếm dấu hiệu nguy hiểm vài lần mỗi giây. Đúng vậy, bộ não của bạn tận tụy như thế đấy. Và khi cần đánh giá xem một người có an toàn với bạn hay không, não bộ sẽ tìm kiếm những điểm thay đổi trong giọng điệu, nét mặt, dáng vẻ và cử động của người đó.
Nghĩa là, khi con bạn khóc lóc, chúng đang gửi những dấu hiệu tới não bộ của bạn để báo động rằng: “Nguy hiểm, nguy hiểm!” Con có thể đang la hét (giọng điệu không an toàn), cau có (nét mặt không an toàn), vung cánh tay hay nắm bàn tay lại thành nắm đấm (dáng vẻ không an toàn). Con cũng có thể bước nhanh, đá chân, chạy hay giậm chân (cử động không an toàn).
Khi đó tất nhiên, não bộ sẽ cho đó là những dấu hiệu nguy hiểm. Khi con bạn khóc lóc, con chính là mối đe dọa đối với bạn.
Và não bộ sẽ làm gì khi cảm thấy có mối đe dọa? Nó sẽ kích hoạt phản ứng chiến-đấu-hay-bỏ-chạy của bạn. Mà quát mắng ấy hả? Đó chính là hành vi “chiến đấu”.
Não bộ đang cố gắng bảo vệ bạn.
Như thế có nghĩa là tôi sẽ mãi mắng mỏ con sao?
Đúng và không đúng.
Tôi có thể đảm bảo rằng bạn sẽ không bao giờ mắng con nữa? Không hề. Dù gì thì bạn cũng chỉ là một con người với những cảm xúc, suy nghĩ, niềm tin và trải nghiệm trong quá khứ. Những trải nghiệm này sẽ theo bạn suốt quá trình làm cha mẹ. Và sẽ có những lúc con khiến bạn bực mình. Đôi khi bạn sẽ lại mắng con.
Những bạn có thể bớt mắng mỏ con không? Tất nhiên rồi. Bạn có thể học cách phản hồi chứ không phản ứng? Có chứ. Bạn có thể bồi đắp mối quan hệ tích cực hơn với con không? Chắc chắn là có.
Nhưng trước hết, bạn cần buông bỏ những kỳ vọng phi thực tế. Có những lý do rất thật khiến bạn khó mà không quát mắng con. Và những điều này không khiến bạn trở thành một người xấu hay một người cha, người mẹ tồi. Thực ra, chính việc bắt mình KHÔNG BAO GIỜ được quát mắng con lại khiến bạn thêm căng thẳng và càng khó đạt mục tiêu. Bạn đâu cần thêm căng thẳng nữa! Điều mà bạn cần là bớt cảm giác căng thẳng, thêm cảm giác an toàn và kết nối.
Bạn không thất bại. Và dĩ nhiên, bạn không chỉ có một mình.
Yêu thương,
buy tricor 200mg online cheap brand fenofibrate 200mg purchase fenofibrate online cheap
buy zaditor 1 mg sale sinequan 25mg generic tofranil 75mg brand
cialis india purchase viagra generic sildenafil 100mg england
minoxytop sale cheap flomax buy ed pills tablets
acarbose 25mg pills glyburide 2.5mg cheap purchase griseofulvin online cheap
aspirin without prescription buy levofloxacin for sale order imiquimod generic
order dipyridamole 100mg online cheap buy felodipine 10mg online cheap pravastatin 10mg ca
buy generic meloset 3 mg brand aygestin danocrine for sale online
order generic fludrocortisone 100mcg buy rabeprazole generic buy imodium 2mg sale
purchase dydrogesterone without prescription cheap jardiance how to get jardiance without a prescription
etodolac over the counter buy generic monograph for sale pletal 100 mg uk
prasugrel 10 mg drug purchase prasugrel without prescription detrol over the counter
ferrous sulfate 100mg drug ascorbic acid 500mg us buy sotalol generic
order pyridostigmine 60 mg generic order rizatriptan order maxalt
buy generic vasotec 10mg buy doxazosin tablets buy lactulose bottles for sale
buy zovirax without a prescription buy generic xeloda order exelon 3mg
buy betahistine 16 mg pills purchase betahistine generic benemid 500 mg us
order prilosec 10mg online cheap order singulair 5mg sale lopressor online order
buy premarin 600 mg without prescription viagra pills 100mg viagra next day delivery usa
buy micardis tablets micardis over the counter where to buy molnupiravir without a prescription
cialis from canada cialis generic name sildenafil 100mg pill
order cenforce for sale chloroquine pill buy chloroquine generic
provigil 200mg tablet phenergan online buy purchase prednisone online
buy generic omnicef cefdinir ca prevacid us
buy generic isotretinoin 40mg purchase amoxil generic buy zithromax tablets
atorvastatin 10mg ca norvasc 10mg price buy norvasc 10mg pills
azithromycin pill omnacortil 20mg brand cheap gabapentin
money games gambling website furosemide 40mg brand
buy generic pantoprazole over the counter buy pyridium 200 mg online order pyridium 200 mg sale